Alkol Bağımlılığı Nedir?

Alkolik Aileler Çocuklarını Nasıl Etkiler?

Alkol Bağımlılığı Nedir?

Herkes içinde büyüyüp geliştiği ailesinin her tür tutum ve davranışlarının etkisi altında kalır. Kendi kişiliğinde bu yapının izlerini taşır. Eğer ebeveynlerden birisi veya birkaçı, alkolü kötüye kullanıyorsa, alkol bağımlılığı sorunu yaşıyorsa, alkolik denecek kadar içiyorsa, diğer aile üyeleri bundan etkilenecektir. Alkol bağımlılığı nedir?

Bir çocuğun alkolik yapıdaki bir ailede büyümesi demek, onun dünya ve insanlara ilişkin öğrenme şeklinin sağlıksız ve uyumsuz olması demektir. Alkol bağımlılığı nedir? Alkolik bir ailenin çocuğu iseniz, sizin duygusal ve psikolojik sağlığınız hem o an yaşarken bozulacak hem de bu bozukluk yaşam boyu sizi terk etmeyecektir. Asıl önemli olan, alkol bağımlılığı ve tedavisi gören bir aile içinde büyümenin, sizin psikolojinizi nasıl etkilediğini öğrenebilmenizdir.

Alkol Bağımlılığı Nedir ? Bir Alkoliğin Yetişkin Çocuğu (BAYÇO) ne demektir?

Alkolizm bir sistem haline geldiği ailelerde yetişen çocukların ortak ve benzer bir takım deneyimleri vardır. Adım-adım alkolik ebeveyninin tutarsız, belirsiz ve kaotik tutum ve davranışlarına uyum sağlamaya çalışarak, BAYÇO haline gelirler.

Alkolik ailede büyük bir belirsizlik hakimdir, her an her şey olabilir. Böyle bir ailede roller belirgin değildir, bir keyfiyet vardır. Sınırlar sürekli değişir. Tekrar eden ve mantıksız düşünceler havada uçuşur. Belki de, şiddet veya ensest kapıdadır.  Aile alkolizmin varlığını ya inkar eder veya köşe bucak gizler. Alkolizm ailenin ortak sırrı olabilir. Ailedeki alkol bağımlılığı sorununu dışarıdan birinin bilmesi engellenir ve içerden birinin bu sırrı dışarı çıkarması şiddetle reddedilir. Sır, ailenin adaptasyonunu, baş etme stratejilerini ve paylaşılan değerlerini şekillendiren temel bir prensip haline gelir. Aileyi bir bütün olarak kapsar ve onun yapısını tümden şekillendirir. Artık bu sırrı ifşa etmek demek aileyi parçalamakla eş anlama gelebilir.

Açık ve net, gün be gün böyle bir ailede yaşayıp, büyümek demek, yetişkinlik yaşamınızın da etki altına alınması demektir. Her çocuk ne tür bir ailede yaşarsa yaşasın pek ala o ailenin izini taşır. Asıl önemli olansa sizin eşsiz ve kendine özgü bir şekilde içinde büyüyüp geliştiğiniz ailenizden nasıl etkilendiğinizi öğrenebilmenizdir. Alkol bağımlılığı nedir ve alkolizm tedavisi almayan ailede büyümek ne demek öğrenmek istiyorsanız yazıyı okumaya devam edin.

Alkol Bağımlılığı Nedir?

Ailenizin alkolik olduğunu nasıl bilebilir ve emin olabilirsiniz?

Ailenizi alkolik olarak teşhis etmeniz önemli değildir. Ancak, sağlıklı bir ailede olması gereken tutum ve davranışlardaki tutarlılık ve tahmin edilebilirliği alkol engeller. Bu engelleme ve beraberinde getirdiği bozulma ve kaos önemlidir. Ailenizin tıbbı olarak alkolik olup olmadıkları değil, size yaşattıkları, ailenizdeki çocuk ihmal ve istismarı önemlidir. Amerikada yapılan en son araştırmalar her üç aileden birinin alkol bağımlılığından muzdarip olduğunu ortaya koymaktadır. Eğer alkol ailenizde önemli bir etken olmuş ve olmakta ise, sizin ‘Bir Alkoliğin Yetişkin Çocuğu’ (BAYÇO) olarak öğrenmeniz gereken noktalar vardır. Alkolik ailedeki her birey, risk altındadır ve alkol bağımlılığından muzdarip olabilir.

Geçmişte Alkol Bağımlılığı Şimdiyi Etkiler

Alkol Bağımlılığı Olan Aileden Ayrılmış, Artık Bir Yetişkin Olsanız da, Çocukluğunuzun Geçtiği Alkolik Aile Ortamında Yaşadıklarınız Sizi Etkilemeye Devam Eder

Alkolizmin egemen olduğu bir ailede yetişen herkes, nereye giderse gitsin, ilkokuldan üniversiteye veya iş hayatına, acı ve kaosun izlerini beraberinde taşır. O artık geçmişte yaşadıklarını ailesinin yanında bıraktığını sanır. Ailesini her şeye rağmen özler bile. Kendisine sorulsa mükemmeldir ailesi onun için. Geçmişte olanları hatırlamakta zorlansın zorlanmasın, bilinçsizce onların etkisinde yaşamaya devam eder.

 Şaşırırsan Gerçekler

Kendi alkolik ebeveynlerinizle hissettiğinize benzer, diğer insanlarla aranızdaki mesafe, ilgisizlik, tatminsizlik gibi duyguları sosyal çevrenizde, okul ve iş ortamınızda da hissetmeye devam edersiniz. Bu duyguların kolayca anlaşılması, ancak kişinin geçmişte içinde bulunduğu aile yapısının, kendisi ve yaşam hakkında öğrendiklerinin dikkate alınması ile mümkün olur.

Her ailenin işleyişini belirleyen ‘kurallar’ı olsa da, alkolik bir ailenin, üyelerinin büyüme ve gelişimini şiddetle sınırlandıran kuralları olur.

‘Bir Alkoliğin Yetişkin Çocuğu’ (BAYÇO) kuramını geliştiren Claudia Black’e göre

Alkolik Bir Ailede Üç Temel Kural

1. •Güvenme: Alkolik ailelerde, verilen sözler genellikle tutulmaz. Kutlamalar iptal edilir ve ebeveynlerin ruh hali asla tahmin edilemez. Sonuç olarak BAYÇO, diğerlerini dikkate almakta, onların kendisine vereceği değere inanmakta ve onlarla her türlü etkinliğine katılıp katılmama noktasında birçok güçlük yaşar.
2. •Hissetme: Bir alkolikle yaşamanın getirdiği daimi acı yüzünden, alkolik ailenin çocuğu,  hayatta kalmak adına, duygularını ‘susturur’. Bütün bunlardan sonra, her an incinmenin ne gereği var? Alkolik ailelerde, duygular dile getirildiğinde, küfürle ve sarhoşluk içinde yok sayılmaya çalışılır. Duygu patlamalarının olumlu bir sonucu olmaz. İçmeye devam edildikçe bir sonraki güne kalmadan bu duygular inkar ediliverir. Bundan ötürü, BAYÇO’ ların uygun biçimde dışa vurulabilen her hangi bir duyguyu görme şansları çok azdır. Böylece yapıcı bir değişim yaratacak en önemli duygularını fark etmekten her zaman yoksun kalırlar. ‘O zaman’ der BAYÇO, ‘duygular her zaman kontrol edilemeyecek, hiçbir şeyi değiştiremeyecekse, niçin hissedeyim, duygulanayım ki? Kendimi şu ana kadar yapmış olduğum gibi incitmeye devam etmek istemiyorum‘. 
3. •Konuşma: BAYÇO’lar evlerinde olup biten bütün gerçekler, özellikle içki tüketimi hakkında asla konuşulmayacağını öğrenirler. İnkâr etmek, ailedeki herhangi bir sorunun alkol tüketiminin bu sorunla bağlantısının inkar gereksiniminden doğar. İnkar inkarı doğurur. Bu kadar aşikar bir şeyin yüksek sesle konuşulması yasaklanmış olur. Dile getirilmeyen gizli mit: ‘Eğer hiç kimse alkolde söz etmezse yaşananlar tekrarlanmaz.’ Ayrıca, alkolik ailede yaşananları konuşmak için asla uygun zaman olmaz. Alkolik ebeveynlerden biri sarhoşken konuşmak hemen hemen imkânsızdır. Diğer ebeveyn ayık olsa bile herkes olup biteni unutabilir. Bu erken başlayan eğitim ile BAYÇO nahoş olan her şey hakkında konuşmama eğilimi geliştirir.

“Bütün her şeyin kökeni ailemse, niçin diğer kardeşlerim hiçbir şey yokmuş gibi davranıyorlar?”

Alkol Bağımlılığı ve Tedavisi Altında Yetişen Her Çocuk Farklı Etkilenir

Alkolik ailenin her üyesi kendi yolunu bulmakta yukarıdaki üç kuralı kendine klavuz edinir. Claudia Black, bu kurallar uygulanırken, bu ortamdaki çocukların kurtarıcısı olan farklı “rol”lerden de söz eder.

Alkolik Ailenin Çocuğunun 4 Rolü

1. •Kahraman. Bu çocuklar, kendi ailelerinin dünyanın geri kalanına göre normal gözüktüğünü garantilemeye çalışırlar. Hem de, kendilerini yeterli, başarılı ve dış dünyaya karşı sorumlu kişiler olarak sunarak. Akademik ve uzmanlık alanlarında oldukça başarılı olurlar. Bu başarının bedeli, o kişinin kendi duygularını inkar ederek kendi kendini aldatmasıdır.
2. •Uyumlu. Ailesindeki belirsizlik ve karmaşa ile baş etmenin bir yolu olarak bu çocuklar, sağlıksız bir şekilde uyum sağlamayı öğrenirler. Hiçbir beklenti ve plana sahip olmazlar. Görünmez olmaya çalışarak bir duruş ve varoluş sergilemekten kaçınırlar.  Sonuçta, hayata karşı ilgileri azalır ve hayatın kontrol edilemez olduğunu duyumsarlar.
3. •Yatıştırıcı. Bu çocuklar ailelerindeki potansiyel olarak var olan üzüntü verici tutum ve davranışları etkisizleştirmeyi öğrenirler. Kendi duygularını yok sayma pahasına başkalarının ne hissettiğini algılamakta olağanüstü bir yetenek gösterirler. Ailesinin duygusal sağlığından tamamen kendilerini sorumlu tutarlar. Bu roldeki deneyimlerinden ötürü, bu kişiler başkalarına yardım edebilecekleri uzmanlık ve kariyer seçiminde bulunurlar. Böylelikle kendi ihtiyaçlarını göz ardı etme eğilimini pekiştirebilsinler.
4. •Günah Keçisi. Bu kişiler ailenin çıbanbaşı olarak kabul edilirler. Ailelerine olan öfkelerini yansıtmanın bir yolu olarak da alkol ve uyuşturucu bağımlılığı gibi birçok belaya bulaşma eğilimindedir. Onların işlevi basınç vanası gibidir. Ailede tansiyon yükseldikçe, günah keçisi, aile üyelerinin alkol sorunuyla baş etme enerjilerini bir başka soruna yöneltecek şekilde yanlış davranış ve tutum geliştirirler. Sonuçta suça bulaşır, uyuşturucu ve alkol kullanırlar. Böylelikle ailenin sistem sorunu bu çocuklara yönelmiş olur. Günah keçisi rolündeki bir çocuk, öfke dışında hiçbir duygusunun ayırdına varamaz.

Bu roller diğerlerine göre daha etkili olabilirler ancak, her birinin bir sakıncası ve kendine has acısı vardır. Rolünüzün etkisinde kaldığınızdan o roldeki bakış açınız, diğer kardeşlerinizin rollerindeki acıları fark etmenizi engeller. Her bir roldeki acı görünür olmasa da,  potansiyel olarak ciddi sonuçlar doğurur.

 Geçmiş Geçmiştir; Her Şeyi Unutup Geleceğe Bakmalı mıyız?

Geçmişin etkilerini anlamadan onu unutmaya çalışmak gerçekten bir işe yaramaz ve kötü sonuçlar doğurabilir. Geleceğe koşmanın en makul yolu geçmişle yüzleşmek, onun bizim için anlam ve önemi keşfetmekten geçer. Bu yol anlayış ve affetmenin yoludur. Ailenizin size davranma biçimi her ne kadar da katlanılmaz ve affedilmez de olsa, bu acıdan ve onun etkilerinden belki de en sonunda bağışlamanın şifası ile kurtulacaksınız. Geçmişinizle barışmanın farklı yollarını öğrenebilirsiniz. Okumak, başkalarının çektiklerini anlamak kendi acınızı, çaresizliğinizi keşfetmede bir rehber olabilir.

Alkol Bağımlılığı Olan Bir Ailede Yetişmiş Çocuklar Neler Yapabilir?

 Örneğin  Vasconceles’in ‘Şeker Portakalı’, Greenberg’in ‘Sana Gül Bahçesi Vaadetmedim’, Richo’nun ‘Geçmiş Şimdi Olduğunda’ ve ‘Zor Bir Ailede Büyümek’ gibi bir çok kitabı okuyarak, bireysel ve grup psikoterapi seanslarına katılarak kurtulabilirsiniz.

Alkol Bağımlılığı Nedir ? başlıklı yazımızın sonuna geldik. Eğer siz de bir BAYÇO iseniz, alkol bağımlılığı olan alkolik bir ailede yetişmiş olmanın etkilerini yok edebilirsiniz. Psikoterapi ve psikolog desteği ile özel eğitim seçeneklerini de değerlendirebilir ve size uygun destek gruplarına katılarak geçmişin olumsuz etkisini en aza indirebilirsiniz.

 Geçmişimizle ilgili yaşadıklarımızın etkisinden kurtulmak, onları affetmek ya da bağışlamak pek de kolay değildir aslında, ancak neticede pekâlâ mümkündür. Bunun için önce karar vermek ve ardından yoğun bir çaba göstermeniz gerekecektir. Antalya terapi merkezleri psikolog, pedagog, psikolojik danışman, aile danışmanı ve çocuk pedagog desteği ile sizin bu çabanıza destek olabilirler.

Kaynakça

• •It Will Never Happen to Me. Claudia Black. Denver, Colorado: Medical Administration Press, 1982.
• •Guide to Recovery, A Book for Adult Children of Alcoholics. H. Gravitz and J. Bowden. Pompano Beach, Florida: Health Communications, Inc., 1985.
• •Zor Bir Ailede Büyümek, Geçmişi Onarmanın ve Hayatını Geri Kazanmanın Yolları, Suzan Forward, Craig Buck, 2011

©2017 Klinik Psikolog, Psikoterapist, Ali Bıçak, Her Hakkı Saklıdır.

Antalya Psikoloji içeriğini sürekli yeniler, yeni içerikler üretmeye devam eder.